Sử dụng tài trí để qua mặt cộng đồng, qua mặt xã hội, khiến bản thân giàu hơn- đó là cách hà hiếp người yếu thế hơn mình, một trong những đại kỵ của người được học hành tử tế. Do đó, nếu không sớm tìm ra câu trả lời và hóa giải triệt để, thì tình trạng thừa tài trí mà lại thiếu lý tưởng sẽ còn tiếp diễn.

Doanh nhân Đỗ Anh Dũng, người đứng đầu Tập đoàn Tân Hoàng Minh với hàng chục công ty con vừa bị bắt để điều tra tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Con trai của doanh nhân này cùng một số người có liên quan cũng chung số phận để phục vụ công tác điều tra. Trước đó ít hôm, doanh nhân Trịnh Văn Quyết và em gái cùng những người liên quan ở FLC cũng bị bắt để điều tra tội thao túng, lũng đoạn thị trường chứng khoán.

Liên quan vụ Việt Á, mới đây 2 tướng cùng một số lãnh đạo Học viện Quân y bị kỷ luật. Còn trước đó, hàng loạt lãnh đạo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật các địa phương cũng bị bắt vì dính tới Việt Á. Xa hơn, cách đây vài năm, một loạt tướng công an phải xộ khám vì dính tới đường dây đánh bạc công nghệ...

Gầy dựng được sản nghiệp như doanh nhân họ Đỗ và họ Trịnh, rõ là thừa tài trí. Những quân nhân vươn lên tới hàng tướng, tá và nắm giữ những vị trí trọng yếu- cũng rõ thừa tài trí. Những bác sĩ học nhiều, làm giỏi mới được phân nhiệm kiểm soát bệnh tật cả một tỉnh- nếu không gọi thừa tài trí thì là gì?!...

Ở TP.HCM, nơi có những tòa nhà chọc trời, nhưng vẫn còn đó những mảnh đời lay lắt mưu sinh. Ở đó, có anh bơm vá xe ven đường chỉ lấy tiền bơm vào buổi chiều, còn buổi sáng thì miễn phí. Hỏi thì anh nói “Buổi sáng đi làm chở con đi học, có người chỉ đủ chục ngàn mua cái bánh cho con ăn sáng tới trường. Mình bơm lấy hai ngàn thì hụt tiền ăn tụi nhỏ. Nghĩ mà thương”. Hỏi tiếp “Sao buổi chiều thì lấy tiền bơm”, anh nói “Sáng thương người ta, chiều thương vợ con tui chớ”.

Đơn giản chỉ vậy, bởi anh đâu có tài trí hơn người, anh chỉ học được nghề bơm vá xe và ráng mưu sinh từng ngày để lo vợ con. Nhưng, lòng nhân hậu đã giúp anh có lý tưởng phụng sự xã hội và anh đã thực hành lý tưởng ấy trong khả năng của mình. “Trời thương cho tui đắt khách hơn, tui sẽ miễn phí tiền bơm xe cả ngày”- anh bơm vá xe lề đường chia sẻ ước mơ của mình. Đó không phải là mơ ước của một người tài trí, mà là mơ ước của một người nhân hậu, một người có lý tưởng phụng sự xã hội. Ở TP.HCM, người như anh bơm vá xe không thiếu, đó là chị chủ tiệm mì dành hai ngày cuối tuần bán nửa giá cho người khó. Đó là anh chủ tiệm hạt giống trồng rau biểu diễn cho khách xem, rồi lấy rau đó tặng những người bán vé số dạo mỗi ngày…

Với những người vừa bị bắt hoặc kỷ luật, hoặc danh sách rất dài những người thành đạt, thành tựu phải xộ khám, nếu họ có lý tưởng phụng sự xã hội thì điều tốt đẹp còn nhân rộng gấp hàng trăm, hàng vạn lần. Thực đáng tiếc, họ thừa tài trí mà lại thiếu lý tưởng. Họ sử dụng tài trí để qua mặt cộng đồng, qua mặt xã hội và khiến bản thân giàu hơn. Đó là cách hà hiếp người yếu thế hơn mình, một trong những đại kỵ của người được học hành tử tế.

Trở lại câu hỏi “Hà cớ gì thừa tài trí mà lại thiếu lý tưởng?”. Xin nhượng lại câu trả lời cho các cao nhân thấu rõ lẽ vận hành của xã hội. Chỉ xin lưu ý một điều, nếu không sớm tìm ra câu trả lời và hóa giải triệt để, thì tình trạng thừa tài trí mà lại thiếu lý tưởng sẽ còn tiếp diễn. Dân gian đang kháo nhau chuyện đắng lòng: Chưa lúc nào mặt bằng trình độ phạm nhân lại cao như hiện nay!

Đỗ Bá