Khi chúng tôi đặt chân đến gia đình mẹ Thứ, đâu đó lại vang lên ca khúc “Người mẹ của tôi” của nhạc sĩ Xuân Hồng, với những câu hát khiến người nghe phải chực trào nước mắt: “Nước mắt mẹ không còn, vì khóc những đứa con, lần lượt ra đi mãi mãi…”; hay như câu hát: “Ba lần tiễn con đi, hai lần khóc thầm lặng lẽ... Các anh không về... mình mẹ lặng im” trong ca khúc “Đất nước” của nhạc sĩ Phạm Minh Tuấn...
Thế nhưng, đối với mẹ Thứ và gia đình, mất mát đau thương hơn rất nhiều, bởi mẹ đã 14 lần tiễn người đi, 12 lần khóc thầm lặng lẽ. Đau thương mất mát là vậy, nhưng mẹ Thứ vẫn không chịu khuất phục trước mưa bom bão đạn, mà vẫn sống, vẫn vững chãi giữa dòng đời như một biểu tượng vĩnh hằng của sức mạnh dân tộc Việt Nam.
Mẹ Việt Nam Anh hùng Nguyễn Thị Thứ sinh năm 1904 (theo giấy căn cước chế độ cũ thì mẹ sinh năm 1902), tại xóm Rừng, thuộc thôn Thanh Quýt, xã Điện Thắng Trung, thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam. Mẹ Thứ có 12 người con (11 trai và 1 gái) thì 9 con trai hy sinh. Con đầu và cũng là con gái duy nhất- bà Lê Thị Trị là thương binh, cũng được trao tặng danh hiệu Mẹ Việt Nam Anh hùng khi có chồng và 2 con gái là liệt sĩ. Tính ra, gia đình mẹ Thứ có tới 12 liệt sĩ.
Thực sự hiếm có bà mẹ nào gánh chịu nhiều khổ đau như mẹ Nguyễn Thị Thứ. Người ta nói nước mắt có thể giúp vơi đi nỗi đau, nhưng đối với mẹ Thứ thì không còn nước mắt để vơi đi nỗi đau, nỗi đau đó không có câu văn, vần thơ nào tả nổi, khi mẹ đã khóc hết nước mắt. Những đứa con của mẹ cứ lần lượt ra đi mãi mãi, để góp phần đem độc lập tự do về cho đất nước…
Còn nỗi đau nào hơn khi biết giữa mưa bom bão đạn thì chỉ có ngày đi, nhưng chắc gì các con đã trở lại, nhưng mẹ Thứ vẫn giấu những giọt nước mắt để động viên các con lên đường chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Chính tình yêu đất nước, nỗi khát khao độc lập tự do cho dân tộc đã giúp mẹ Thứ cũng như nhiều bà mẹ Việt Nam khác vượt lên đau thương, mất mát do do đế quốc thực dân gây ra.
Không chỉ tiễn chồng con lên đường chiến đấu, ở hậu phương, mẹ Thứ còn cần mẫn cùng các con đào hầm trong vườn để nuôi giấu chiến sĩ cách mạng hoạt động bí mật ngay trong lòng địch. Bao đêm dài mẹ thao thức canh chừng nhiều cuộc họp quan trọng của cán bộ, chiến sĩ ngay dưới những căn hầm bí mật trong khu vườn nhà. Mẹ luôn để ngọn đèn sáng bên bàn thờ làm ám hiệu an toàn cho cán bộ, du kích đi về hoạt động.
Trong khu vườn mẹ Thứ có 5 căn hầm bí mật. Quanh vườn có nhiều cây xanh và cỏ, nuôi nhiều bò để ngụy trang. Lúc an toàn, mẹ và các con mở hé cửa hầm để mọi người dễ thở và khi có động thì lại giả vờ trông coi bò để chỉnh sửa, ngụy trang lại miệng hầm. Hàng trăm cán bộ, bộ đội, du kích được gia đình mẹ chở che, chăm sóc...
Mẹ Thứ là người phụ nữ hiền từ, nhiệt tình, thương anh em bộ đội giải phóng như con của mình. Mỗi dịp ghé về thăm, mẹ dặn dò từng li từng tí. “Sự nghiệp cách mạng còn dài, tụi bây phải cẩn thận…”- đó là những câu mẹ dằn lòng mỗi khi trò chuyện với các chiến sĩ cách mạng.
Tại nhà Mẹ Việt Nam Anh hùng Nguyễn Thị Thứ, Phó Tổng Giám đốc Trần Đình Liệu và Đoàn công tác đã thắp nhang tưởng nhớ mẹ; đồng thời ân cần thăm hỏi những người thân đang ngày đêm nhang khói cho mẹ. “Khắc ghi công ơn to lớn của các Mẹ Việt Nam Anh hùng nói chung và mẹ Thứ nói riêng, thay mặt ngành BHXH Việt Nam, tôi xin gửi tới gia đình, lời thăm hỏi ân cần và những lời chúc mừng năm mới đầm ấm nhất”- Phó Tổng Giám đốc Trần Đình Liệu chia sẻ.
Theo Phó Tổng Giám đốc Trần Đình Liệu, trong suốt chặng đường phát triển đất nước, những hy sinh cao cả của các Mẹ Việt Nam Anh hùng và những gia đình liệt sĩ, gia đình chính sách trong cuộc đấu tranh vì hoà bình và độc lập cho Tổ quốc không thể kể xiết, tấm gương của Mẹ Việt Nam Anh hùng Nguyễn Thị Thứ là một điển hình.
Mẹ Thứ đã thầm lặng nuôi con lớn khôn trong khói lửa chiến tranh, nén lại nỗi đau chia cắt, hy sinh người thân vì đất nước… đó là những câu chuyện không bao giờ nhạt phai trong lịch sử. Những giá trị đó càng trở nên rạng ngời trong cộng đồng, khi chúng ta tiếp tục lan tỏa tinh thần biết ơn và tình yêu thương.
Thay mặt cho các gia đình Mẹ Việt Nam Anh hùng và chính quyền địa phương, ông Huỳnh Đức Nghĩa- Chủ tịch UBND phường Điện Thắng Trung (thị xã Điện Bàn) đã gửi lời cảm ơn đến toàn thể cán bộ, viên chức ngành BHXH Việt Nam đã dành nhiều tình cảm, sự quan tâm đặc biệt đến các Mẹ Việt Nam Anh hùng, gia đình thương binh, chính sách trên địa bàn.
“Chương trình “Không để ai bị bỏ lại phía sau- xuân Ất Tỵ” của ngành BHXH Việt Nam vừa là sự cảm thông, sẻ chia hơi ấm tình người, vừa là một hoạt động tiếp nối truyền thống tốt đẹp của dân tộc, mang ý nghĩa nhân văn “lá lành đùm lá rách”, “thương người như thể thương thân” rất đáng trân quý. Mong rằng, những tấm lòng cao cả của cán bộ, viên chức ngành BHXH Việt sẽ tiếp tục được nhân rộng trong thời gian tới…”- ông Huỳnh Đức Nghĩa nhấn mạnh.
Để ghi nhớ công ơn của mẹ Thứ, Đảng và Nhà nước ta đã được trao tặng danh hiệu Mẹ Việt Nam Anh hùng cho mẹ vào năm 1994. Đồng thời, để tôn vinh các Mẹ Việt Nam Anh hùng đã cống hiến cho Tổ quốc, cho nhân dân trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, Đảng và Nhà nước đã thống nhất xây dựng tượng đài Mẹ Việt Nam Anh hùng, lấy nguyên mẫu mẹ Nguyễn Thị Thứ, tại khu vực núi Cấm (thôn Phú Thạnh, xã Tam Phú, thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam).
Nhà điêu khắc Đinh Gia Thắng đã thiết kế tượng đài Mẹ Việt Nam Anh hùng, lấy nguyên mẫu từ mẹ Thứ, với ý tưởng chuyển tải “Mẹ thoát thai từ mảnh đất anh hùng, sinh ra những người con anh hùng và sẽ lại hóa thân vào đất, vào non nước Việt Nam. Mẹ sẽ sống mãi ngàn đời với các thế hệ con cháu hôm nay và mai sau”.
Công trình quần thể tượng đài Mẹ Việt Nam Anh hùng được cả nước đồng lòng đóng góp xây dựng, khởi công tháng 7/2009 và hoàn thành vào tháng 3/2015, quy mô khoảng 15 héc-ta. Có thể nói, đây là quần thể tượng đài vĩ đại nhất của thế kỷ XXI, để lại cho muôn đời sau về tấm gương những bà mẹ Việt Nam anh hùng trên cả nước.
Bên trong khuôn viên khu vực tượng đài là nhà tưởng niệm, bia ghi danh các Mẹ Việt Nam Anh hùng, trưng bày gần 300 hiện vật trong số hàng nghìn hiện vật được sưu tầm từ các Mẹ Việt Nam Anh tiêu biểu đại diện cho hơn 127.000 Mẹ Việt Nam Anh trên cả nước.
Mẹ Thứ đã đoàn tụ với chồng và các con liệt sĩ vào ngày 10/12/2010. Mẹ không còn nữa, nhưng tên tuổi của mẹ vẫn mãi mãi sáng ngời trong lịch sử dân tộc Việt Nam. Những gì mẹ cống hiến cho Tổ quốc mãi là một tấm gương sáng cho các thế hệ noi theo.
Bài: Lê Văn
Đồ hoạ: Thanh An