Dù được cơ quan chức năng tư vấn, giới thiệu việc làm mới, nhưng hàng ngàn NLĐ vẫn “chê”. Nguyên nhân được cho là để tìm việc tự do rồi lĩnh trợ cấp thất nghiệp. Thực trạng này khiến thị trường lao động “méo mó”, không chỉ DN bị ảnh hưởng, mà chính sách BH thất nghiệp cũng bị chệch hướng.

Mới đây, chị Mai (quê Bến Tre) bị Công ty PouYuen chấm dứt HĐLĐ. Sau khi hoàn tất thủ tục nghỉ việc, chị tìm đến Trung tâm DVVL TP.HCM đăng ký nhận trợ cấp thất nghiệp (TCTN). Có thâm niên làm việc 15 năm, nên chị Mai được hưởng đủ 12 tháng TCTN. Sau tháng đầu tiên, chị đến Trung tâm DVVL để khai báo, được nhân viên nơi đây giới thiệu ứng tuyển tại một DN sản xuất giày tương tự Công ty PouYuen với mức lương tốt, đi làm ngay và được đóng BHXH, BHYT. Tuy nhiên, chị Mai từ chối với lý do “không phù hợp”. Đến tháng kế tiếp, dù được tư vấn, hỗ trợ tìm việc, nhưng chị Mai cũng vin lý do tương tự để từ chối.

Ảnh minh hoạ

Theo lời chị Mai: “Mình đóng BH thất nghiệp được mười mấy năm rồi, giờ phải cố gắng mà nhận cho đủ. Phải nhận lại được 12 tháng TCTN đã rồi tính”. Đáng nói, chị Mai còn cho biết, mình cũng đã tìm được việc mới, nhưng giữa chị và công ty “đồng thuận” không đóng BHXH, BHYT mà chỉ làm kiểu thời vụ, để chị “vừa có việc làm, vừa được nhận TCTN”. Theo chị Mai, nhiều công nhân PouYuen thất nghiệp đợt vừa qua cũng kiếm việc làm thời vụ để nhận TCTN.

Cũng mất việc làm, anh Tùng- nhân viên văn phòng đều đặn đến Trung tâm BH thất nghiệp quận 12 khai báo tình trạng việc làm. Nhưng, tháng nào cũng vậy, anh vẫn chỉ ghi có một dòng: “Chưa tìm được việc làm mới”. Điều trớ trêu là, trong suốt 6 tháng, nhân viên của Trung tâm đều đưa ra danh sách DN cần việc để anh lựa chọn, nhưng anh đều từ chối với lý do “không phù hợp”, trong khi thực tế anh đang làm việc thời vụ cho một DN gần nhà. “Ký hợp đồng thời vụ DN họ càng khuyến khích, vì không phải đóng BHXH, BHYT. Còn mình có cái lợi là vẫn lãnh TCTN được. Còn nếu ký hợp động đóng BHXH ở công ty mới, bên BH thất nghiệp họ phát hiện ra ngay”- anh Tùng hồn nhiên chia sẻ.

Nói về thực trạng này, ông Nguyễn Văn Lâm- Phó Giám đốc Sở LĐ-TB&XH TP.HCM cho rằng, hồi tháng 2/2023- khi Công ty PouYuen cắt giảm hơn 2.300 công nhân, thành phố đã nỗ lực tìm kiếm được 3.200 việc làm để giới thiệu cho số này, nhưng chỉ có 46 người có nhu cầu tìm việc. “Để hỗ trợ công nhân bị cắt giảm, Trung tâm DVVL TP.HCM đã kết nối với 15 DN trên địa bàn có nhu cầu tuyển dụng để giới thiệu cho công nhân. Tuy nhiên, khi tư vấn chỉ “lác đác” vài người có nhu cầu tìm việc. Công nhân không muốn tìm việc có ký kết HĐLĐ vì phát sinh đóng BHXH sẽ không được hưởng TCTN”- ông Lâm chia sẻ.

Cũng theo ông Nguyễn Văn Lâm, trong đợt cắt giảm lao động trong tháng 5/2023, Công ty PouYuen có 4.439 công nhân nghỉ việc. Tuy nhiên, cũng chỉ có 294 người trong số này có nhu cầu tìm việc. Trong khi đó, Trung tâm DVVL TP.HCM đã chuẩn bị thông tin tuyển dụng của 16 DN với 4.960 vị trí việc làm trong các lĩnh vực may mặc, nhân viên bán hàng, nhân viên phục vụ ăn uống, lễ tân, bảo vệ để giới thiệu. Đáng lưu ý, số công nhân nghỉ việc của Công ty PouYuen phần lớn thuộc diện đóng BH thất nghiệp đủ 12 tháng hưởng hoặc tương đương.

Luật sư Nguyễn Mạnh (Đoàn Luật sư TP.HCM) phân tích, Điều 52 Luật Việc làm yêu cầu: “Trong thời gian hưởng TCTN, hằng tháng NLĐ phải trực tiếp thông báo với Trung tâm DVVL nơi đang hưởng TCTN về việc tìm kiếm việc làm”. Đồng thời, tại Điều 54 về tư vấn, giới thiệu việc làm cũng chỉ nêu: “NLĐ quy định tại Khoản 1, Điều 43 của Luật này đang đóng BH thất nghiệp bị chấm dứt HĐLĐ hoặc HĐLV mà có nhu cầu tìm kiếm việc làm được tư vấn, giới thiệu việc làm miễn phí”. Như vậy, NLĐ muốn hưởng TCTN chỉ cần có trách nhiệm thông báo tình trạng việc làm hằng tháng; đồng thời nhận được quyền tư vấn, giới thiệu việc làm miễn phí. Còn việc đồng ý hay không, có trách nhiệm nhận việc làm hay không thì không cụ thể.

“Theo tôi, có 2 căn cứ cần rà soát lại. Thứ nhất, cần có chế tài nhằm kiểm soát việc NLĐ vừa lãnh TCTN, vừa ung dung làm thời vụ. Việc này là trái nguyên tắc hỗ trợ người thất nghiệp. Thứ hai, cần chặt chẽ hơn trong khâu tư vấn, giới thiệu việc làm cho NLĐ. Không thể có chuyện vô lý là lao động phổ thông hay công việc văn phòng lại thất nghiệp đến 12 tháng, trong khi DN rao tuyển lao động không ra”- Luật sư Mạnh khuyến nghị.

Phạm Thọ